Tarihçe

Tarihi bir kent olan Yüksekova'da sürekli yerleşimin M.Ö.7000'lere değin uzandığı kesin olarak bilinmektedir. M.Ö.1000'de ise yörede Urartu Uygarlığı yaşanmıştır. Eski adı Gever olan Yüksekova, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Yüksekova I.Dünya Savaşı sonunda Rus işgaline uğramış, ilçenin milis kuvvetleri ve ordunun başarısı sonucu 5 Mayıs 1918'de düşman işgalinden kurtulmuştur. 19.yy'da Van Vilayetine bağlı Hakkari Livası'nın kazası olan Yüksekova 1936'da ilçe durumuna getirilmiştir. İlçe merkezin eski adı Dize'dir. Yüksekova'nın toplam nüfusu 2000 yılı sayımına göre 102,039 kişidir. Bu nüfusun 59,662'si ilçe merkezinde, 42,377'i ise köylerde yaşamaktadır. Nüfus artışı diğer yerleşim yerlerine göre yüksektir. Yüksekova İlçesinin yüzölçümü 2291 km2'dir. Coğrafi yapı olarak iki kısma ayrılır. Ova kısmı 200.000 dekardır, bu kısmın 30.000 dekarı bataklıktır. İkinci kısmı ise dağlıktır. Yüksekova'nın rakımı 1950 m'dir. İklimi karasal iklim özelliğine sahiptir. Kışları sert ve uzundur. Ekim ayı sonunda düşen kar Nisan ayı sonuna kalkmaktadır.

Yüksekova'ya bağlı 49 köy köylere bağlı 106 mezra bulunmaktadır. Ancak terör nedeniyle köy ve mezralardaki nüfusun büyük çoğunluğunu ilçe merkezine göz etmiştir. İlçede göç nedeniyle işsizlik sorunu yaşanmaktadır. Geçim kaynağı hayvancılığa, özellikle de küçük baş hayvancılığa dayanmaktadır. Tarımsal üretim çok azdır. İlçede iki adet un fabrikası ile bir adet süt ve süt ürünleri fabrikası bulunmaktadır.

Tarihi eser olarak Urartu Uygarlığının en kalıcı kanıtları ünlü "Ordu Yolu"dur. Bu yol Yüksekova Kelişin Geçitin'den Van'a uzanmaktadır. Ordu yolu üzerindeki Keleşin ve Topzava Stelleri anıtları üzerinde Urartu diliyle yazılmış yazıtlar vardır ki bu Uygarlıkla ilgili doğrudan bilgiler bu yazıtlardan elde edilmiştir. Büyükçiftlik Beldesi (Hıravat) kalıntıları; Yüksekova'nın batısında Aviş deresi ağzında büyük bir kent ve kale kalıntısıdır. Buranın önemli Urartu kentlerinden Musaşir olduğu sanılmaktadır. Ayrıca Derav Vadisi Gagevran Köy yakınlarında 11.yy'da kayalara oyulmuş kiliseler vardır. Duvarları içten, nişler ve Hz.İsa'nın yaşamını konu alan freskolarla süslüdür. İlçe Merkezine uzaklığı 80 km .dir

GEVEROK vadisinde CİE HANDEV ADE Tepesinde kayalara kazılmış bini aşkın resim bulunmuştur. Bu resirnler yapısal özellikleri nedeniyle NEOLOTİK dönemle tarihlenmektedir. M.Ö lOOO'de ise yörede URARTU uygarlığı yaşanmıştır. Bu uygarlığın en kalıcı izleri ise İlçe sınırları içindeki ünlü ORDU yoludur. Bu yol, URARTU krallığının Van Gölü kıyısındaki merkezi TUŞBA'dan (Van İlinin eski ismi)başlayıp CİLO Dağlarına değin uzanmaktadır. GELYAŞİN ve TOPUZAVA anıtları üzerinde URARTU dili ile yazılmış yazıtlar vardır ki; bu uygarlıkla ilgili en doğrudan bilgiler bu yazıtlardan elde edilmiştir.

Büyükçiftlik (Hırvata) Köyü kalıntıları, Yüksekova'nın batısında Orışe deresi ağzındaki büyük bir kent ve kale kalıntısıdır. Burası Urartu'nun önemli kentlerinden Musaşir olduğu sanılmaktadır. Eski adı GEVER olan Yüksekova Kanuni Sultan Süleyman'ın egemenlik yıllarında Osmanlı topraklarına katılmıştır. 1. Dünya savaşında Ruslar Yüksekova'yı işgal ettiler. (24 Mayıs 1915) Nasturi liderlerinde Marşemonu HOY'a' götürdüler. Onun aracılığı ile bütün Nasturileri ayaklandırarak Türk ordusuna karşı kullandılar.

1915'te bölgedeki Müslüman halk Rus ve Nasturi zulmünden kaçarak dağıldılar. 5 Mayıs 1919'da yerli milis kuvvetleri ve şanlı ordumuz tarafından Yüksekova kurtarılınca isyancı Nasturiler, Urumiye (İran'ın Yüksekova'ya komşu olan ili) bölgesine çekildiler.

19. Yüzyılda Van vilayetine bağlı Hakkari livasının kazası olan Yüksekova 1936'da ilçe konumuna getirilmiştir. İlçe Merkezinin eski adı Dize'dir.

Tarihçe

İlçede hangi tarihte yerleşime geçildiği ve hangi toplulukların yaşadığı kesin olarak bilinmemekle birlikte ilçe, Urartu Uygarlığının ilk yerleşim yerlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Abbasiler bu küçük yerleşim yerini 'Mir' denilen dini, siyasi, askeri şeflikle yönetmişlerdir. Selçuklular döneminde Çukurca, İmadiye Beyliğine bağlanmıştır. Selçuklulardan sonra Osmanlı Döneminde Hakkari Beyliğine tabi olmuştur. 1880 yılında Şarki-çal adı ile kaza teşkilatı kurularak Van Sancağına, 1890 yılında ise; tekrar nahiyeye dönüştürülerek Hakkari İl Beyliğine bağlanmıştır. l. Dünya Savaşında Ruslar ve Nasturiler Çukurca'yı yakıp yıkmışlar. Musul sorunu ile önem kazanan Çukurca, 1926 yılında Ankara Antlaşması ile T.C. sınırları içerisine alınmış, 1953 yılında ise ilçe yapılmıştır.

Tarihçe

Bölgenin tarih çağına Sümerler ve Akatlar’la girdiği, kentte ilk önce Sümerler’in Hakan Boyu olduğu, sonra Akatlar, Urartu’lar ve Asur’ların bölgede uzun süre yaşadıkları anlaşılmıştır. Bölgenin daha sonra Med’ler, Babiller, Pers’ler, Makedonya’lılar ve Silveskoslar’ın eline geçtiği, Hz.Ömer devrinde İslam ordularının bu bölgeyi Müslüman birliğine kattığı, daha sonra Yavuz Sultan Selim’in 1514 yılında Çaldıran Zaferinden sonra Osmanlı egemenliğine girdiği ve tarih boyunca bir çok kavimlere belde olduğu görülmüştür.

Rusların 1853 yılında Türk’lere savaş açması sonunda Dağıstan’daki Şeyh Şamil ile işbirliği yapan Şemdinli’li Seyit Taha düşmana savaş ilan etmiştir. Ölümü üzerine Kardeşi Şeyh Salih Azerbeycanlıları ve Hakkari’lileri Ruslara karşı ayaklandırdı. Fakat güneyde Cizre’de hüküm süren İzzettin Şir Ruslar tarafından kandırılarak isyan çıkarması sağlandı. Yezidi ve Nasturi’lilerle birleşen İzzettin Şir Musul ve Bitlis dolaylarını yağma ile işgal etti. (1854) Fakat Diyarbakırlı Hacı Timur Ağa asileri tamamen ortadan kaldırdı. (1855) sonra Van Sancağına bağlı Şemdinan (Şemdinli) Albak, Çölemerik (Hakkari), Gever (Yüksekova), Beytüşşebap, Çal, tiyari ve Kotur ilçeleri ile birlikte Erzurum Vilayetine bağlandı. 1865’te Van Vilayetinin kurulması ile ilçeler Van’a bağlandı.

1914 ile 1917 tarihleri arasında dört defa Rus işgaline uğramış olan Şemdinli’nin ilk işgali 5 Kasım 1914 olup, Aralık 1914 tarihinde Kuvvetlerimiz tarafından geri alınmıştır. 13 Mayıs 1915 tarihinde ikinci defa Rus işgaline uğrayan ilçe kısa sürede Rus işgalinden kurtarıldı. 31 Temmuz 1916 tarihinde kuvvetlerimiz tarafından Rus’lar tekrar geri püskürtüldü. İşgallerinde ısrarlı olan Rus Kuvvetleri Şemdinli’yi 10 Ağustos 1916 tarihinde dördüncü kez işgal ettiler. Rus’lar ve işbirlikçileri olan Nasturiler kötü düşüncelerine tüm Doğu Anadolu üzerinde olduğu gibi küçük Şemdinli üzerinde de sürdürmeye çalıştılar. Ançak yörenin insanları Ordu birliklerimiz ile el ele vererek onların bu hain emellerine engel oldular. 24 Kasım 1917 tarihinde kuvvetlerimiz tarafından bir daha dönmemek üzere Rus kuvvetlerini geriye kaçırdılar. Şahanklı Sinko Milli Mücadele sırasında 20.nci Kolordu Komutanı Kazım KARABEKİR Paşa ile işbirliği yaparak Yurdumuzdan kovulduktan sonra Urumiye bölgesine çekilen Ermenilerin bölgeye girmelerine engel oldu.

1926 yılında Ankara Antlaşması ile Musul ve Hakkari’nin 5 bölgesi sınır dışı kaldı. Nihayet Çölemerik (Hakkari) , Gever (Yüksekova), Şemdihan (Şemdinli) ilçelerinden meydana gelen Hakkari Vilayeti kuruldu. Cumhuriyet döneminde bir süre Van Vilayeti içerisinde kaldı. 4 Ocak 1936 tarihinde Hakkari tekrar Vilayet olunca Şemdinli de Hakkari’ye bağlandı.

Tarihçe

Kürtçe adıyla Hakkari yöresinde 'Rubarok' olarak bilinen Derecik Kuzey Irak sınırında bulunan Şemdinli'ye 65, Hakkâri'ye 190 Kilometre uzaklıkta Kuzey Irak sınırında Hakkâri'ye bağlı ilçedir.

2018 yılına kadar Şemdinli'ye bağlı bir belde olan Derecik, 18 Ekim 2018 tarihinde Hakkâriye bağlı ilçe olmuştur. İlçenin nüfusu 2018 yılı itibari ile 22.953'tür. İlçenin ilk kaymakamı İdris Arslan olarak atanmıştır.